De flappentap in de turbostand (2) – hypothecaire restschulden
We verwachten te veel van de banken:
* Ze moeten de balansen op orde krijgen – terwijl het aandeel slechte schulden stijgt, de werkloosheid oploopt en de woningprijzen dalen. Kijk hier voor de perfecte gegevens van de centrale bank van Ierland over de slechte schulden. Maar ook voor Spanje en Italië en Nederland zijn dergelijke grafieken te maken, zij het dat de problemen (nog) niet overal even groot zijn als in Ierland.
* Ze moeten meer uitlenen – terwijl ze kritischer moeten zijn op de kwaliteit van de kredietnemers.
* En ze moeten dividenden inhouden en lonen verlagen en personeel verminderen – terwijl we ook willen dat de inkomens van de huishoudens op peil blijven, omdat anders de bestedingen afnemen en de werkloosheid oploopt.
Dat kan niet allemaal tegelijkertijd. Toch is er een snelle oplossing voor althans een deel van de problemen, hoewel de banken ook dan moeten krimpen. En die is dat we minder steun aan de banken moeten geven en meer aan de huishoudens. Gefinancierd door de geldpers. Laat ik, alvorens die oplossing te presenteren, eerst aangeven dat de banken momenteel, beleidsmatig, nogal in de watten gelegd worden, en niet alleen door de lage ECB rente die maar ten dele aan de klanten wordt doorgegeven. Wat stelt bijvoorbeeld vandaag Olli Rehn (u weet wel, die o zo strenge man als het niet om zijn banken gaat), daarbij gretig Mario Draghi parafraserend:
President Mario Draghi accurately explained to the press the Commission’s approach to the treatment of capital injections under the EU fiscal rules. In short, there is a clear marching order to be followed in cases where recapitalisation is necessary. If the balance sheet assessments reveal capital shortfalls, these would be covered first via private solutions and internal resources – shareholders and junior creditors – before resorting to public backstops. Where state support is necessary, the new state aid rules in force since 1 August apply. As regards the treatment of capital injections under EU fiscal rules, these are normally considered as “relevant factors for financial stability” and/or as one-off measures, and thus not included in the structural balance and not counting against the Member State in the context of the Excessive Deficit Procedure.
Juist. Als het om banken gaat dan geldt de 3% niet. Daartegenover kan de Ierse Centrale Bank gezet worden, met haar ‘pilot’ met betrekking tot huishoudens met betalingsachterstanden: achtervolg ze tot in de zevende cirkel van de hel (eigenlijk kent de procedure 8 stappen, allemaal totaal gericht op het zo snel en volledig mogelijk terugvorderen van restschulden. En misschien moeten we toch wat minder vanuit het belang van de banken en wat meer vanuit het belang van de huishoudens gaan denken.
De slechte schulden zijn inderdaad vaak schulden van huishoudens. En in dat geval nogal eens hypothecaire schulden die niet meer kunnen worden terugbetaald. Met als consequentie nogal eens: uitzetting. De teller schijnt in Spanje op 350.000 uitgezette huishoudens te staan. Je wordt uit huis gezet en je woning wordt, als het meezit, verkocht. Waarna je, als er een restschuld overblijft, alsnog rente en aflossing van die schuld moet betalen. En als het tegenzit wordt je woning niet verkocht en moet je, ondanks dat je je huis kwijt bent, alsnog je schuld betalen en de rente betalen. Wat vaak natuurlijk niet lukt. Met als gevolg dat de banken weer problemen krijgen… Wat micro-economisch verstandig is voor de banken, het op zijn Iers totaal uitpersen van de schuldenaar, is dat macro-economisch niet altijd. Wat verstandiger is dan de banken direct steun te geven, wat Olli-optie, is om de huishoudens steun te geven.
Als er acht stappen te bedenken zijn om huishoudens uit te persen (lees dat stuk van de Ierse bank!) dan kunnen de ongetwijfeld grote kosten en moeite die met al dat persen en monitoren gepaard gaan ook gebruikt worden om die huishoudens te steunen. Waarbij het geld dat gebruikt zou worden al ‘bankenbijstand’ ten goede kan komen aan het terugbetalen van de schulden van de huishoudens. Het grote voordeel daarvan is dat in zo’n geval niet alleen de banken van hun slechte lening af zijn maar ook de huishoudens. De ironie (en ‘moral hazard’) van deze oplossing is natuurlijk het nadeel voor de banken dat ze van hun slechte lening af zijn – en dat de schuldenaar bovenop het bedrag aan overheidssteun dat de banken ontvangen geen aflossing en rente meer hoeft te betalen. Want als de steun aan de banken wordt gegeven betekent dat natuurlijk niet dat de schulden worden kwijtgescholden. Het kwijtraken van een slechte lening is voor een bank niet altijd een voordeel – zeker niet wanneer de overheid voor het risico opdraait!
Steun aan de balansen van huishoudens valt natuurlijk via de belastingen te financieren. Maar zeker in het geval van uit hun huis gezette mensen (die, nogmaals, hun bezit dus al kwijt zijn!) valt het te overwegen dit monetair te doen: met de geldpers. De reden daarvoor zijn de volgende:
1) In een na-oorlogs perspectief is met name de crisis in het Euro-gebied, en zeker in ‘de periferie’, extreem diep. De werkloosheid heeft niet alleen recordniveau’s bereikt maar heeft de oude records met 10% doorbroken, in veel van deze landen (heb ik uitgezocht, kijk hier). Het is geen traditionele crisis en traditionele oplossingen werken niet meer.
2) Daarbij komt dat aflossen van de leningen in een tijd waarin de banken geen nieuw geld creëren door uit te lenen er voor zorgt dat de geldhoeveelheid daalt. Wanneer de restschulden monetair gefinancierd worden dan wordt dit althans voor deze schulden voorkomen (let op: de totale geldhoeveelheid stijgt dus niet, omdat tegenover de creatie van papiergeld door de centrale banken de vernietiging van giraal bankgeld staat).
3) In veel landen is het nominale inkomen aan het dalen – terwijl de schulden veel minder zijn afgenomen. Dit leidt tot een situatie van schulddeflatie, waarbij vanuit een lager inkomen en bij een lager prijsniveau (inclusief de prijzen van woningen is in veel landen het prijsniveau aanzienlijk gedaald!) schulden moeten worden terugbetaald die niet gedaald zijn en die ten opzichte van het inkomen zijn gestegen. Dit leidt sowieso tot een daling van de uitgaven aan overige producten en diensten en een neerwaartse spiraal, die versterkt wordt doordat door de aflossingen de geldhoeveelheid daalt.
4) Natuurlijk is als ook achterstanden monetair gefinancierd gaan worden sprake van een levensgroot probleem dat mensen bewust achterstanden gaan oplopen. Dat moet uiteraard niet. Aan de andere kant: in Spanje staan momenteel een miljoen huizen of zo leeg, terwijl er al 350.000 huishoudens (met 800.000 mensen?) uit hun woning zijn gezet. De veelgeprezen markt lijkt in zo’n situatie niet echt goed in staat de schaarste op te heffen – maar creëert deze juist, omdat de debiteuren en faillissementswetgeving niet verstandig in elkaar zit. En kom dan alsjeblieft niet aanzetten met allerlei verhalen dat het ‘niet eerlijk’ is dat de schulden van die mensen de facto worden kwijtgescholden. Banken hebben een monopolie op girale geldschepping en dat is (met ons aller medewerking) wat al te frivool gebruikt. Moeten die uit hun huis gezette huishoudens echt lijden voor die fout, die we met zijn alle (de centrale banken voorop!) gemaakt hebben? Waanzin.
Dit systeem betekent dat wel de banken moeten krimpen. Maar dat is een veel minder groot probleem dan het probleem van slechte balansen van huishoudens zowel als banken. En het probleem van de zombiebanken van Olli Rehn – op dat gebied moeten we wel wat meer van de banken verwachten!
&
