De flappentap in de turbostand (I)? Op Cyprus was dat het betere idee geweest.
“With a really stupid monetary policy, like where the central bank cuts the money supply in the same proportion as any fall in the price level, there will be zero tendency towards long run full employment“
Nick Rowe
Goed. het bovenstaande citaat is nogal onnozel. Want het is niet de centrale bank die de geldhoeveelheid bepaalt. Geldschepping is, in een moderne economie, vooral een functie van de geldscheppende banken en de huishoudens en bedrijven. De banken lenen nieuw geschapen geld uit aan de huishoudens en bedrijven, waardoor de geldhoeveelheid stijgt. Tenzij de huishoudens en bedrijven meer aflossen dan opnemen, natuurlijk. En misschien is het mogelijk dat de centrale bank de teugels aan kan trekken als de banken op hol slaan met het uitlenen – de ervaringen daarmee in 2004-2007 in de Eurozone wekken enige twijfel aan deze mogelijkheid. Maar dat is nu niet het probleem. De economie van de Eurozone zit in het dal. En de paarden moeten nu worden aangespoord in plaats van tegengehouden. Maar dat blijkt lastig te zijn. Wat niet wegneemt dat de constatering in het citaat dat een (sterke) daling van de geldhoeveelheid een zeer zorgwekkend symptoom is volkomen juist is. Om met Milton Friedman te spreken:
“I know of no severe depression, in any country or any time, that was not accompanied by a sharp decline in the stock of money and equally of no sharp decline in the stock of money that was not accompanied by a severe depression“
En er zijn nogal wat landen in de Europese Unie waar die geldhoeveelheid scherp gedaald is. Griekenland is daar maar één van, zoals uit een grafiek uit deze blogpost en (let dus niet op de nummering) af te leiden valt:
Een dergelijke daling is een complex gebeuren, waarbij economische teruggang tot geldvlucht of destructie leidt wat de teruggang weer versterkt. Ook zullen er waarschijnlijk zo hier en daar grote hoeveelheden papiergeld te vinden zijn, in Griekenland. Wat niet wegneemt dat de constatering van Friedman niet bepaald ontkracht wordt door het Griekse voorbeeld. Of door het Ierse, waar zich een vergelijkbaar proces heeft afgespeeld. En hevige crisis is, altijd en overal, ook een monetair gebeuren.
Natuurlijk is het niet zo dat een toename van de geldhoeveelheid als zodanig de vraag en de groei weer op gang helpt. Maar toch is dit een pleidooi om de geldpers aan te zetten. Schrik niet. De geldpers heeft, bijvoorbeeld bij de verlening van hypothecaire leningen in Nederland, veel te lang veel te hard aangestaan. Persoonlijk ben ik er zelfs voor dat hypothecaire leningen op bestaande woningen uiteindelijk niet meer met door de RABO en de ABN-AMRO met geldschepping worden gefinancierd maar met spaargeld, bijvoorbeeld door pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. Dat betekent echter niet dat we geen geldschepping nodig hebben. Dat hebben we wel degelijk nodig. En veel ook. Nu! Want we moeten namelijk het niet erger maken dan het is. Menigeen klaagt op het moment steen en been over het als ´extreem ruim´ ervaren monetaire beleid. Maar is dit beleid wel zo ruim? Puur monetair gezien is de reële rente, i.e. de rente gecorrigeerd voor de inflatie, het afgelopen jaar natuurlijk fors gestegen omdat de inflatie fors gedaald is. Daarnaast is de rente die wij betalen toch wat minder gedaald dan de rente die de banken betalen, aan de ECB. Voor de burger is het monetaire beleid dus helemaal niet zo ruim.
En soms is het zelfs onwaarschijnlijk deflatoir. Het meest extreme voorbeeld is Cyprus. Daar was sprake was van regelrechte geldvernietiging. En dat was geen vernietiging van vaag ´reservegeld´ van banken. Maar het was de destructie van de tegoeden van huishoudens en bedrijven (zie de grafiek, uit dezelfde blogpost als boven). Die nu dus, zeker waar het iets grotere bedrijven betreft, veel minder geld hebben om hun rekeningen zoals de huur of de debiteuren te betalen. Of de schulden, die ze nog bij de banken hebben. Want wie de balans van het Cypriotische bankwezen bekijkt zal zien dat de schulden die aan die banken moeten worden betaald niet gedaald zijn. Uw geld wordt vernietigd omdat de banken problemen hebben, in dit geval doordat de Griekse overheid zijn schulden niet kan betalen, maar u moet desondanks wel uw schulden aan de banken blijven betalen. Indirect draait de Cypriotische burger dus op voor de afgestempelde staatsschuld van Griekenland! Waardoor de deflatoire keten van faillissementen, werkloosheid en armoede in werking wordt gezet. En dat is niet nodig.
Wat had gekund was simpel. De overheid had het heft in handen moeten nemen zich een betrouwbare partner moeten tonen en haar afspraken moeten nakomen. De rekeningen worden in zo´n geval ook, ten dele, afgestempeld. Mensen zijn een deel van hun bankgeld kwijt. En het bankwezen wordt gesaneerd, inclusief natuurlijk ontslag en uiteindelijk bijstand voor de directies, breed gedefinieerd. Maar om netto geldvernietiging te voorkomen had het Europese Systeem van Centrale Banken de geldpers aan kunnen maar ook moeten zetten. Alle Euro-verliezen van depositohouders worden gecompenseerd. Simpel, met contant geld. Biljetten. De flappentap in de turbostand. Het verlies aan bankgeld wordt, conform de impliciete garanties van ons monetaire systeem, ingeruild voor overheidsgeld. Wat ´dieper´: ons geldsysteem is gebaseerd op een gegarandeerde 1:1 ruilverhouding tussen het geld dat de ECB produceert (onze biljetten) en het geld dat de banken creëren (het geld op uw bankrekening). Elke keer als u geld uit de flappentap haalt dan koopt u eigenlijk overheidsgeld met bankgeld, tegen een 1:1 koers. In Cyprus is deze garantie doorbroken, wat uiteraard slecht is voor het vertrouwen in het stelsel.
Dat is niet wat we nu kunnen gebruiken. Voor alle duidelijkheid nogmaals: de garantie gaat pas in na aangekondigde sanering of eventueel faillissement van de bank en kan betrekkelijk eenvoudig worden gerealiseerd door, na boekhoudkundige verschuivingen iedereen gewoon zijn of haar rekening via de flappentap te laten leeghalen waarbij dit voor het afgestempelde deel gefinancierd wordt door de Cypriotische centrale bank. Met de geldpers. Zodat er geen daling van de geldhoeveelheid plaats vindt en de crisis wellicht wat milder is. Overigens blijf ik verbaasd en ontmoedigd door het regelrechte geklungel dat in Cyprus rondom het afstempelen van de deposito´s heeft plaatsgevonden, waarbij het Cypriotische parlement de enige althans enigermate rationele en professionele speler lijkt te zijn geweest, door nog slechtere plannen af te keuren.
Morgen: deel II. Waarom de flappentap na een zeepbel op de woningmarkt ook te pas moet komen bij het saneren van restschulden van uit huis gezetten voormalige eigenaren.
