Een paar rekenonzorgvuldigheden van Yvonne Hofs?
Pensioenfondsen zijn geen probleem – ze zijn een oplossing. Het echte probleem is: ‘een onbezorgde oude dag’. Of eigenlijk: ‘een onbezorgde oude dag en het organiseren en financieren van de zorg voor een snel groeiende groep ultra-zorgbehoeftigen’. Dus: ‘wie zorgt er voor de oudjes?’. Misschien zijn pensioenfondsen daarvoor geen efficiënte oplossing – Yvonne Hofs heeft hier een artikel over geschreven in de VK van zaterdag 21 september (De Volkskrant, 21 september 2013, ‘Vonk’, pp. 3-5). En naar aanleiding van dezelfde problematiek wordt op deze blog, door Emiel Bakkum, Jesse Frederik en mij, gesteld dat het overweging verdient pensioenen voor een groter deel direct uit belastingen en premies te financieren. Maar dat vanuit het perspectief van de fundamenteel onzekere ontwikkelingen op de vermogensmarkten (inclusief woningen) in een complexe samenleving. Een pensioen en zorg is een aanspraak op een deel van ‘de nationale koek’ en het is heel wat helderder, zekerder en ook macrostabieler die aanspraken te baseren op belastingen dan op, in het geval van Yvonne, de stand van de spaartegoeden en huishoudens- en bankbalansen over 26 tot 46 jaar. Het zijn uiteindelijk toch dezelfde mensen die de koek moeten produceren, hoe we de aanspraken ook financieren. We zijn op deze blog dus geen fondsfetisjisten.
Echter – als je indirect een pensioenfondsenstelsel verdedigt, wat Yvonne doet, dan moet je natuurlijk wel zorgvuldig zijn. En dat is (maar wellicht zit ik mis) niet altijd het geval bij Yvonne.
Het gaat om de volgende punten:
(A). De rekenrente. Yvonne noemt een percentage van 4,2%. Maar als ik het allemaal goed begrepen heb dan is dat de Ultimate Forward Rate (zeg: het ultra lange termijn gemiddelde van de rente, zie ook deze grafiek). De werkelijke rekenrente groeit, traag, naar deze rente toe maar ligt daar nu dus fors onder.
(B). Rendement op oligaties. Stel dat een staatsobligatie met 6% rente, rekening houdend met de resterende looptijd, doordat het algemene renteniveau daalt met 50% in waarde stijgt en dat je deze obligatie tegen de hogere koers verkoopt. Yvonne heeft gelijk dat je dan een lager rentende obligatie moet terugkopen, waardoor het rendement op de nominale waarde van die obligatie lager is dan het rendement op de obligatie die je eerst had. Maar je kunt natuurlijk wel meer van die obligaties kopen en dat schrijft ze meen ik er niet bij.
(C.) De toegenomen ‘groene’ druk. Niet gemeld door Yvonne maar wel relevant: jongeren volgen, gemiddeld, langer onderwijs dan de gepensioneerde generatie heeft gedaan. Statistisch gezien is ‘het genieten van onderwijs’ vanuit de inkomenskant van de nationale koek een overdrachtsinkomen in natura. Lees: een uitkering. Het onderwijs in Nederland (ook het hoger onderwijs) wordt namelijk, net als de bijstand, grotendeels gefinancierd door de overheid. Dat is een gevoelsmatig lastig punt. Ik heb ooit een vraag hierover gesteld op een tentamen: ‘leg uit waarom dit door statistici zo wordt gedefinieerd’, dit overigens keurig naar aanleiding van het boek en de aantekeningen. Het is de enige keer geweest dat een aantal studenten zo kwaad werd over de inhoud van een vraag dat ze weigerden de vraag te beantwoorden… (vanuit de consumptiekant beteken valt onderwijs overigens onder ‘individuele overheidsconsumptie’, door de overheid gefinancierde consumptie van huishoudens die individueel toe te rekenen valt, dit anders dan bijvoorbeeld de straatverlichting. Vanuit de productiekant bekeken valt het onder overheidsproductie). en de omvang van die uitkeringen is dus toegenomen. Andes gesteld: ook de groene druk is toegenomen. Voor een overzicht van de in het kader van deze discussie opmerkelijke ontwikkeling van de grijze en groene druk samen kunt u dit CPB document van Frits Bos raadplegen.
Maar misschien zie ik dit alles verkeerd en heeft Yvonne het wel goed berekend.
P.S. – Hier kunt u iets meer vinden over ‘pay as you go’ systemen, die ook als je het rekenkundig ingewikkeld maakt blijken te moeten worden aangepast aan levensverwachting in combinatie met pensioenleeftijd, geboortecijfers en inkomensontwikkelingen. Wat slim zijn ze toch, die economen… hoewel ik het fascinerend blijf vinden dat de huidige lagere rente al een impliciete voorspelling van Paul Samuelson uit 1958 is – zijn het uiteindelijk echt de lage geboortecijfers van de afgelopen decennia die de rente via lagere groei en minder investeringen omlaag gedreven hebben? Dan is die lage rente dus toch de schuld van de Duitsers!
“En naar aanleiding van dezelfde problematiek wordt op deze blog, door Emiel Bakkum, Jesse Frederik en mij, gesteld dat het overweging verdient pensioenen voor een groter deel direct uit belastingen en premies te financieren.”
Inderdaad ben ik niet weg van pensioen-fondsen. En Jesse Frederik maakt in een recent nummer van Spanning bezwaar tegen het toenemende belang van de fondsen voor het totale pensioen.
Een voordeel van pensioen-fondsen zou kunnen zijn, dat de “aanspraak” op inkomen mobiel wordt, en overal ter wereld kan worden opge-eist. Het buitenland kan de beschikking krijgen over het kapitaal, indien het als tegen-prestatie onze bejaarden passend wil onderhouden. Maar helpt dat echt? Recessies hebben steeds meer een mondiaal karakter. Dan kun je de schade beperken door uite te wijken naar de beste landen, maar niet voorkomen. En de Nederlandse economie lijdt er waarschijnlijk onder, wanneer de pensioen-fondsen hier wegvluchten. De koersen van onze waarde-papieren zullen erdoor dalen.
Pensioen-fondsen maken duidelijk zichtbaar, dat er nationale belangen-tegenstellingen zijn tussen de werkenden en de pensioen-trekkers. Ik vind het bezwaarlijk, wanneer die belangen bij dezelfde organisatie zijn onder-gebracht, in casu de vakbeweging. Het debat en de strijd om de verdeling worden dan aangegaan binnen de organisatie zelf. Daardoor zijn de verantwoordelijkheden niet bijster transparant. Gezien de enorme rijkdom van de fondsen hebben zij veel invloed, waardoor dan de belangen van de werkenden in het gedrang kunnen komen. Het is beter om deze strijd in alle openheid te voeren.
Peefrct shot! Thanks for your post!
Awesome review bro! I have seen this movie like over 5 times, maybe even more! Simply great movie. It had a strong emotional base in the ‘All Guys’ movie.