Krisiskroniek (4). Het onrecht van spreken van Jan-Kees de Jager
Het probleem met de Euro wordt niet veroorzaakt door het geconsolideerde overheidstekort van de Eurozone. Dat tekort bedraagt ongeveer de helft van het tekort van de VS, Japan of het VK. Het wordt, uiteindelijk, veroorzaakt door het ontwerp van het Eurosysteem. Daar is ondertussen heel veel over geschreven en gedacht – en zelfs de ECB begint te schuiven, bijvoorbeeld op het gebied van toezicht op en redding van de banken. De oplossing zal een verandering van het systeem moeten zijn. En de enige manier om een nieuw ‘Griekenland’ te voorkomen is niet het maken van ‘strenge’ afspraken maar van het gemeenschappelijk opvangen van te hoge schulden. Helaas.
Toch spelen de tekorten van de individuele landen een grote rol, in de discussie. Waarbij landen elkaar, zacht gezegd, nogal heftig de maat nemen en elkaar voorschrijven wat ze moeten doen en waarbij er een stervensangst lijkt te zijn voor landen die profiteren van anderen en die zich niet aan ‘de regels’ houden. Waarbij men, bij de ECB, het IMF en de EU (en ook in Den Haag!) erg tevreden is over die brave Ieren, die zeggen dat ze van de regels houden en die netjes doen wat de economen vragen (zoals 40% van het Nationale Inkomen overdragen aan de banken, dat is dan weer niet erg als overheidsuitgave), maar niet over de Grieken, die tegenstribbelen. Maar wat is er nou eigenlijk aan de hand, met die tekorten? Mijn mening is dat de discussie een eigen mythologie kent en dat het geen kwaad kan deze te checken tegen de feiten. De realiteit is toch wat anders en genuanceerder dan het verhaal dat ze in Spanje en Griekenland (waar bijvoorbeeld de consumptie al rond de 30% gedaald is!) nog verder moeten bezuinigen. Want kijk zelf: wie houden zich nou wel en wie niet aan die regels!
In de grafiek is de toename van het overheidstekort in de landen van de Eurozone in eerste fase van de huidige crisis vergeleken met de afname van de tekorten in de tweede fase.
Het blijkt dat we allemaal toch redelijk in hetzelfde schuitje zitten. De tekorten liepen eerst overal heel snel op – en overal vrijwel in dezelfde mate (6,7% van het BBP +/- 2% van het BBP). De tekorten namen daarna overal weer betrekkelijk snel af. Het normale patroon bij een hevige crisis, geen reden voor paniek. Het is zelfs uitermate opmerkelijk dat nergens het tekort verder is toegenomen! Toch is overal (ook in Duitsland) het tekort nog groter dan voor de crisis (ik vergelijk hier per land de vier kwartalen voordat de tekorten opliepen met 2011, omdat het vierde kwartaal van 2011 het laatste kwartaal is waarvoor gegevens beschikbaar zijn). maar met uitzondering van Ierland zijn de overeenkomsten tijdens de crisis opmerkelijker dan de verschillen. De uitgangsposities waren natuurlijk wel verschillend (overschot van 5% in Finland, tekort van 7% in Griekenland, dat scheelt). Maar het was geen Griekse crisis – het was een algehele crisis. En jammer van die verschillende uitgangssituatie. Maar die hebben we willens en wetens toegestaan. Het is merkwaardig om landen daar nu op af te rekenen.
Opmerkelijk is dat de Grieken en Portugezen qua tekortteductie dezelfde prestatie boeken als de Baltische staten. Opmerkelijk is ook dat de rijkere landen er duidelijk voor gekozen hebben om, anders dan ze andere landen voorschrijven, hun eigen maatschappij niet kapot te bezuinigen. Dit is verstandig en wijs beleid (vergeet niet dat Nederland midden in een redelijk hevige teruggang van de economie zit!). En het is niet zo verstandig geweest de kleinere landen het tekort geforceerd te laten terugbrengen. Duidelijk is ondertussen dat zowel de maatschappelijke kosten (massa-emigratie, halvering pensioenen in Griekenland, massa werkloosheid, overeind blijven nutteloze bankensector in Ierland ten koste van huishoudens) zowel als de economische kosten ervan (de huidige crisis in Nederland, bijvoorbeeld) niet opwegen tegen de baten. Het totale Eurozone-tekort is beperkt, er is geen reden om tekorten in individuele landen geforceerd te verkleinen, het tempo in Portugal (waar de pensioenpotten zijn geplunderd), Griekenland (massale werkloosheid die veeeeeeel hoger is dan deze ooit geweest is, voor de Euro) en de Baltische Staten is duidelijk te hoog geweest.
Toch steekt het dat het land dat zijn tekort het minst zag dalen, Nederland, zich bij monde van Jan-Kees de Jager zo negatief en denigrerend uitlaat over landen die een veel sterkere daling van het tekort kenden en nu weer, anders dan Nederland, tekorten hebben die bijna op het niveau van voor de crisis liggen. Finland heeft wat dat betreft meer recht van spreken omdat dat land voorafgaande aan de crisis een zeer fors overschot had en nu ondanks de grote daling slechts een beperkt tekort kent. En Duitsland kent dankzij een gunstige economische ontwikkeling zelfs een sterke daling van het tekort. Maar dat is precies het punt. Mede door de daling van de woningprijzen is die ontwikkeling in Nederland niet zo gunstig, met alle gevolgen van dien voor het tekort. Onaangenaam, maar het is niet anders. We zullen ermee moeten leven. Maar het zou ons niet misstaan als we een toontje lager zouden zingen en het vingertje wat minder zouden opheffen – een gidsland zijn we bepaald niet.
