De Baltische staten: geen schoolvoorbeeld van ‘austerity’.
Met dank aan Rainer Kattel and Ringa Raudla voor de gegevens, uit een nog te verschijnen paper.
Halverwege ‘de jaren nul’ was er in de Baltische staten sprake van de ondertussen klassieke ‘neo-liberale zeepbel’. Gedereguleerde kapitaalmarkten leidden in opmerkelijk korte tijd tot:
* losgeslagen kredietverlening
* pijlsnelle toename van (hypothecaire) kredieten en
* onwerkelijke tekorten op de lopende rekening
van deze landen. Ik begrijp dat u deze vaststellingen nogal hijgerig vindt klinken – maar op deze blog overdrijven we nooit. Zie deze post. Rond 2007 werden de financiële markten nerveus – en in 2008 keerde het kapitaal terug naar huis. Waar de kapitaaltoevloed eerst tot een overbestedingszeepbel had geleid daar leidde het wegstromen tot een onderbestedingscrisis, die men nu probeert op te lossen via een exportgeorienteerd economisch beleid. Of, in Keynesiaanse termen – men probeert het binnenlandse bestedingstekort op te vullen door de bestedingen vanuit het buitenland te laten toenemen. Wat, als je zoiets tien jaar de tijd geeft, wellicht wel zou kunnen werken. Desondanks is nu de werkloosheid in de Baltische staten, ondanks massa-emigratie, nog steeds erg hoog. En hoewel de productie zich aan het herstellen is, is deze nog steeds veel lager dan vroeger. Ook is er, behalve in Estland, nog steeds sprake van grote overheidstekorten. Toch worden deze staatjes telkens weer opgevoerd als succesvolle voorbeelden van ‘austerity’. Als je de lonen maar verlaagt, het onslaan van mensen makkelijk maakt en bezuinigt op de overheidsuitgaven – dan komt het wel goed, met die bestedingen. Onzin natuurlijk. In de jaren dertig waren de lonen veel lager dan nu, was het veel makkelijker om mensen te ontslaan en werd er ook bezuinigd – maar kwam het allemaal toch niet goed, met de bestedingen. Noch de overheid, noch de consumenten bleken in staat het door de desastreuze daling van de investeringen ontstane bestedingstekort ‘automatisch’ op te vullen. Dat gebeurde toen niet – en nu ook niet. Maar dat terzijde. Een inhoudelijke belangrijker reden waarom deze landen niet als voorbeelden van het succes van ‘austerity’ kunnen worden opgevoerd is dat er eigenlijk niet eens een neo-liberaal beleid dat volkomen vertrouwt op de krachten van de markt gevoerd wordt. Met name de EU voert er zeer Keynesiaans, expansief beleid, door de landen te steunen met investeringssubsidies ter grootte van 4% van het BBP. Zie de grafiek. Zonder deze bestedingssteun zou het deze landen nog veel slechter zijn vergaan. De steun moet dus verdubbeld worden. Geld moet rollen.
Public deficit and EU fiscal transfers (cohesion funds), as % of GPD, in the Baltics, 2008-2010.
Er staan geen jaartallen bij de grafiek?
Mijn dank, de grafiek is nu licht aangepast.
De intro is:
* losgeslagen kredietverlening
* pijlsnelle toename van (hypothecaire) kredieten en
* onwerkelijke tekorten op de lopende rekening
Dit betekend dat mensen onverantwoord veel krediet konden krijgen. Is dat wat hier met ‘deregulering’ wordt bedoeld?
Naar wie is dat krediet gegaan en waar is het oorspronkelijk vandaan gekomen. En hoe is het daar weer ontstaan?
Uiteindelijk zal je uitkomen op het fractioneel reserve systeem en de overheden die maar wat graag geld lenen en besteden en in het “groot” willen denken.
“Onzin natuurlijk. In de jaren dertig waren de lonen veel lager dan nu, was het veel makkelijker om mensen te ontslaan en werd er ook bezuinigd – maar kwam het allemaal toch niet goed, met de bestedingen. Noch de overheid, noch de consumenten bleken in staat het door de desastreuze daling van de investeringen ontstane bestedingstekort ‘automatisch’ op te vullen. ”
Het bestedingstekort…dat is wel heel keynesiaans denken. Alsof enkel spulletjes automatisch en altijd voor groei en werkgelegenheid zorgt. Om over welvaart, wat essentieel anders is dan groei, nog maar te zwijgen.
En zodra je over de jaren 30 begint, moet je alles wat je op school in geschiedenisboeken heb geleerd vergeten!!!
De mensen die die boeken schreven snapte weinig van economie en al helemaal niet het financiële systeem wat toen nog vrij nieuw was. Zelfs veel economen van nu blijken geen verstand van het financiële systeem te hebben! Toch wel essentieel om de effecten van beleid in te kunnen schatten!
De niet onderbouwde conclusies uit die tijd als input gebruiken voor eigen redenaties nu, is als een huis bouwen op drijfzand.
Helaas is de geschiedenis van de jaren 30 zijn verworden tot politiek en maar schappelijk religie. Vol met propaganda en totaal los van feiten en de periode voorafgaand aan die jaren! De jaren ervoor lijken mij ook nogal essentieel om te beoordelen of een aanpak werkt of niet.
Even een extreem voorbeeld. Ik steek een bos in de fik. Een paar dagen erna is men nog aan het blussen en het vuur is heel moeilijk onder controle te krijgen. Vooral door de manier waarop ik de brand heb aangestoken (met water reagerende stof). Nu komt er een geschiedkundige langs en zie de brandweer met water blussen…maar hij ziet ook dat het weinig uithaalt.
Hij schrijft vervolgens in de boeken voor later op dat branden blussen met water niet werkt. Niet dat hij heeft gecontroleerd wat de oorzaak was, niet dat hij weet dat de brandweer eigenlijk het vuur erger aan het maken was dan nodig. En niet wetende dat het zonder blussen binnen een paar dagen over had geweest! Een religie is geboren, vanaf nu geld dat met water blussen niet werkt en zal voortaan met kerosine gewerkt worden!
Ik bedoel maar!
Als je links wil met info over de jaren 30…dan kan ik wel even wat zoekwerk verrichten. Vooralsnog laat ik het even bij de beeldvorming!
Een aardig linkje over de jaren dertig:
http://esbonline.sdu.nl/esb/images/792knibbe_tcm445-456096.pdf
Ik ga dat vanavond lezen en ook wat links over dezelfde en de voorgaande periode posten. Wel leuk om de gegevens en conclusies even naast elkaar te plaatsen. Dat geeft meer inhoud aan de discussie.