Grafiek van 17/11/11. De bankrun op Italie is begonnen…
“The great euro Putsch rolls on as two democracies fall
Europe’s scorched-earth policies have begun in earnest. The inherent flaws of monetary union have created a crisis of such gravity that EU leaders now feel authorized to topple two elected governments”
Aldus “The Telegraph“. De strijd van het Brusselse en Frankfurtse establishment tegen de democratie en de welvaart is begonnen – en de eerste slagen zijn verloren. Iedereen zal moeten buigen voor het wensdenken van de ECB: de Europese Gouden Standaard. Of moeten we hier zeggen: het Europese Gouden Kalf? Koste wat het kost moet een merkwaardig en niet op de fieten gebaseerd marktfundamentalisme worden doorgevoerd. Ik wijs u op de grafiek van gisteren, over de ontwikkeling van de langdurige werkloosheid in Spanje, Ierland, Griekenland, Letland, Litouwen en Estland – een bliksemsnelle stijging die alle vooruitgang van de afgelopen vijftien jaar in anderhalf tot twee jaar teniet doet. En die veroorzaakt wordt doordat het geld niet meer rolt… En in Italie dreigt hetzelfde al aan het gebeuren, zie de onderstaande grafiek die is ontleend aan hetzelfde Telegraph artikel:
De vraag is natuurlijk: wat heeft deze grafiek, die de ontwikkeling van de geldhoeveeheid laat zien, te maken met langdurige werkloosheid? Alles – hoewel er in Italie ook nog een slag gewonnen kan worden.
Een bekende boekhoudkundige identiteit in de economische wetenschap is de ‘verkeersvergelijking’:
MV = PT.
M staat daarbij voor de hoeveelheid geld en V voor het aantal keren per jaar dat een euro wordt uitgegeven (u betaalt de slager, deze betaalt een wek later met ditzelfde geld het abbatoir enzovoorts). En P staat voor het gemiddelde prijsniveau van een transactie terwijl T voor het aantal transacties staat. Simpel gesteld: wat u aan de slager betaalt is gelijk aan het bedrag dat de slager van u ontvangt. En dat dan opgeteld voor alle transacties van iedereen met iedereen in een jaar in een land of eigenlijk: in een muntunie.
Nu is dit een boekhoudkundige vergelijking – het geeft geen oorzaak/gevolg relatie aan. Het is beslist niet zo dat als de geldhoeveelheid, “M”, omhoog gaat dat dan het prijsniveau noodzakelijkerwijs stijgt. Want als M stijgt, dan kan V dalen, of T stijgen. En dat gebeurt ook. De omloopsnelheid van het geld kan in extreme gevallen met een factor 4 veranderen, wat aangeeft dat een zelfs een verdubbeling van de geldhoeveelheid (M3 in de grafiek) soms niet tot inflatie leidt. Daar zijn historische voorbeelden van. Andersom kan er ook inflatie optreden als de geldhoeveelheid niet stijgt – een voorbeeld is de hongerwinter in Nederland.
In het algemeen is het echter zo dat als de geldhoeveelheid daalt vaak vooral ook het aantal transacties zal dalen, en niet het prijsniveau. Deels komt dat doordat het prijsniveau, op de korte termijn, vast ligt. Een voorbeeld zijn arbeidscontracten, waarin het loon (de belangrijkste prijs in elke economie) wordt vastgelegd. Belangrijker is echter dat geldgroei in de praktijk een doel heeft op basis waarvan de lening wordt verstrekt- ‘counterparts’, in de terminologie van de Europese Centrale Bank. De geldscheppende banken mogen niet zomaar geld scheppen, dat mag allen in de vorm van hypotheken, consumentenkrediet of leningen aan bedrijven, waarbij aan deze leningen allerlei voorwaarden verbonden zijn.
Nieuw geld wordt dus niet zomaar overal aan uitgegeven. Het heeft een bestemming. Zoals de huizenmarkt. Geldgroei kan dan, zoals in Nederland vooral gebeurd is, leiden tot een inflatoire stijging van de prijzen van huizen. Het kan ook leiden tot zowel een stijging van de prijzen als een toename van de productie, zoals in Ierland en Spanje het geval was (zie een recente studie van de ECB, die echter toch nog teveel van de Eurozone als een economisch gebied uitgaat).
Dat wat betreft geldgroei: de ene situatie is de andere niet. Hetzelfde geld voor een afname van de geldstroom: het kan verkeren. In Ierland en Spanje spatte de vastgoedzeepbel uiteen toen de hoeveelheid geld niet meer groeide (lees: toen de hoeveelheid aan particulieren en projectontwikkelaars verstrekte hypotheken terugliep), in Griekenland daalde de consumptie gigantisch, in de Baltische staten kromp de hele economie met ongeveer 20%. En in Italie?
* Vergeleken met de Eurozone als totaal was de geldgroei in itale (M3) het afgelopen decennium zeer bescheiden
* Italie had geen huizenzeepbel.
* En al helemaal geen consumptiezeepbel.
* En slechts een relatief bescheiden tekort op de lopende rekening van de betalingsbalans
* En er zijn nog geen tekenen van een implosie van de economie, mede doordat de particuliere schulden laag zijn
Maar wat is er dan aan de hand? Lang leve het internet – volgens dit rapport van de Italiaanse Centrale Bank zijn de Italianen hun bankrekeningen aan het leeghalen – zonder dat daar (volgens de statistieken) een toename van het contante geld tegenover staat. Lang leve de Zwitserse bergen. Het geld verdwijnt bij de banken. De Italiaanse banken (en niet bijvoorbeeld de projectontwikkelaars) zullen in toenemende problemen komen. Tenzij ze extra liquiditeit kunnen aantrekken bij de ECB. Het goede nieuws: minder dan in Spanje en Ierland en de Baltische staten het geval was zal de daling van de geldhoeveelheid daarom tot een directe daling van de productie, de investeringen of de consumptie leiden. Tenzij Hans-Werner Sinn, op dit moment de meest invloedrijke econoom van duitsland (en dus van de Europese Unie) alsnog zijn zin krijgt, en de ECB dit niet faciliteert, ‘om de markten de mogelijkheid te geven hun disciplinerende werk te doen’. Lees: om ervoor te zorgen dat de Italiaanse werkloosheid moet ook met 15%-punt stijgt. Zie ook de grafiek van gisteren. En de zin van dat alles? Ik kan het u niet vertellen. De huizenzeepbel in Ierland moest ooit uiteenspatten, geen monetair of fiscaal beleid wat daar wat aan kon doen. Maar in Italie zijn er geen zeepbellen. Het enige acute probleem is een hoge overheidsschuld – die echter pas onhoudbaar zal worden op het moment dat de economie implodeert… En dat is nou juist precies wat mensen als Sinn voorstaan. Geen creatieve destructie, maar destructieve destructie. Zinloos geweld.
