Wie niet dijken wil moet wijken. Friesland, 1511-1543 (Pay for the dykes or for the ferryman – Friesland 1511-1543))
De kerk, de staat en het vredesdividend. Pachtopbrengsten van kerkelijke goederen in Friesland, 1511-1543 (The church, the state and the peace dividend: land rents of church lands in Friesland, 1511-1543). De Vrije Fries 94 (2014) pp. 251-278.
Samenvatting
Nadat de nieuwe Habsburgse overheid in 1525 in Friesland een einde had gemaakt aan de (min of meer) burgeroorlog stegen de grondprijzen snel: een vredesdividend. Echter, na ongeveer 1535 bleven de pachtprijzen stijgen wat niet meer verklaard kan worden door de pacificatie. En ook niet door de zestiende eeuwse prijsrevolutie, die bij de prijsstijging op de achtergrond een belangrijke rol speelde. Tussen ongeveer 1525 en 1543 vertoonde deze revolutie een hapering. Opmerkelijk is dat tijdgenoten de stijging van de prijzen toeschrijven aan ‘Het Groot Arbitrament‘ , een door de Habsburgse overheid afgedwongen convenant dat de hoogte en vooral ook de financiering van de buitendijken regelde, waardoor aantoonbaar een einde kwam aan het zeer regelmatig over- en (letterlijk) wegspoelen van Friesland. Een succesvol voorbeeld van overheidscoördinatie (zie hier voor minder geslaagde 16e eeuwse pogingen). Een boeiende mogelijkheid: maakte de pacificatie en coördinatie door de overheid de opkomst van ‘de burger’ en een prominentere plaats voor ‘het economische motief’ mogelijk?
Summary
In 1525 the new Habsburg government succeeded in pacifying Friesland, ending civil strive. This enabled a fast increase in land rents: a peace dividend. But after 1535 rents continued to increase, which can’t be explained by the ‘peace dividend’ or even the 16th century ‘price revolution’, an important background variable enabling the post 1525 rise, as this showed a pause between 1525 and 1543. Contemporaries ascribed the continuing rise in prices to the ‘Groot Arbitrament’, a convenant pushed by the new Habsburgian government which regulated the height and, especially, the financing of coastal levees, This ended the frequent flooding and, literally, washing away of large parts of Friesland, an example of succesful government coördination (look here for less succesful 16th century examples). A tantalizing question: did government policies enable the rise of the ‘burgher’ and the preponderance of the economic motive over ‘honour’ and ‘clan’ related motives?
