search
top

Recensie: Politische Ökonomie des Sozialstaats

Gewoonlijk betekent het verschijnen van een boek-recensie op deze portaal, dat de tekst uitblinkt door een verhelderende en unieke kijk op een economisch of politiek probleem. De lat voor de selectie ligt hoog. Ook Politische Ökonomie des Sozialstaats van de socioloog Heiner Ganβmann voldoet aan de criteria, al zijn helaas enkele zwakten het werk ingeslopen. Het onderwerp, de verzorgings-staat, of in de Duitse taal de Sozialstaat, staat sinds decennia ter discussie. Ganβmann verklaart uitstekend het ideologische en beleids-matige kader, waarbinnen de verzorgings staat is opgebouwd. Voor wie aan de bak wil vat uw recensent zijn boek graag samen, zij het met hier en daar wat kritiek.

Verlag Westfälisches Dampfboot is een alternatieve uitgeverij, die o.a. de werken van Elmar Altvater publiceert. Maar inhoudelijk is Politische Ökonomie des Sozialstaats niet werkelijk radicaal. Integendeel, Ganβmann houdt een academisch verantwoord betoog, waarin hij de noodzaak en bestaans reden van de verzorgings-staat toelicht. Hij steekt zijn politieke mening niet onder stoelen of banken, maar daarmee is niets mis. De positie van de factor arbeid is de rode draad die alle hoofdstukken verbindt. Alleen het zevende hoofdstuk wijkt daarvan af, doordat het ingaat op de diverse pensioen-stelsels. Dat zal wel liggen aan Ganβmanns leeftijd, intussen 69 mooie jaren. Waar het hart vol van is, loopt de mond van over.

Ganβmann constateert, dat in Duitsland sinds lang de belastingen worden verlaagd, terwijl tevens de staats-schulden worden verminderd. Dat leidt vanzelf tot minder staat. Er is geen sterke politieke beweging, die zich verzet tegen dit liberale beleid. Toch zijn er nadelen. Bijvoorbeeld vermindert aldus de ruimte voor de staat om diepte investeringen te doen. De verzorgings staat, die in de gouden jaren 1950-1975 zijn voltooiing vond, wordt versoberd. Er is voldoende rijkdom om hem op peil te houden, maar de maatschappelijke bereidheid is afgekalfd. Ik ben mild, zei de voerman, en hij gaf een valse stuiver aan vijf bedelaars.

De verzorgings staat is onmisbaar, omdat het vrije kapitalisme van de negentiende eeuw maatschappelijk onhoudbaar is. Hij kan evenwel vele vormen aannemen. Ganβmann bekijkt er drie, die voortkomen uit het liberalisme (het Angelsaksische model), het conservatisme (het traditionele model), en de sociaal-democratie (het scandinavische model). De keuze voor een bepaald model hangt af van de krachten verhouding tussen de democratie (de politiek), de plutocratie (rijke private groepen), en de autocratie (het bestuurlijke apparaat). De machtsbases van de drie concurrerende systemen zijn respectievelijk het volk, het kapitaal en de staat. In werkelijkheid wordt het land natuurlijk altijd bestuurd door een mengvorm van de drie systemen.

Ganβmann ziet mondiaal een beweging in de richting van de logica van de plutocratie. Dat baart hem zorgen, want de mens is meer dan een homo economicus. Vrije markten doen onvoldoende recht aan al de menselijke behoeften. Bijvoorbeeld draagt de verzorgings staat bij aan de verkleining van de existentiële risico’s voor de mensen. Vaak leiden markt-mechanismen tot een sub-optimaal resultaat, omdat zij onverenigbaar zijn met overleg of samenwerking. Een woord op zijn pas is zo goed als geld in de tas.

Nu hoeft de sociale zekerheid niet per sé te worden aangeboden door de staat. Er zijn alternatieven, en die verklaren de pluriformiteit van de diverse nationale systemen. Zekerheid kan worden geboden door private verbanden of door de staat. Vereist is enkel een stabiele structuur, die aan het volk een systeem-vertrouwen geeft. Voor het individu gaat het om een herverdeling van zijn inkomen gedurende zijn totale levensloop. Ganβmann geeft de voorkeur aan overheids arrangementen, omdat de staat bij uitstek de herverdeling kan afdwingen. De staat kan altijd belasting heffen en zo de kosten dekken. Het boek behandelt hier enkele technische problemen zoals externalisering en het principal-agent probleem.

De democratie stelt het gewenste niveau van sociale zekerheid vast. Volgens het achter liggende principe zijn mensen- en burger-rechten pas gegarandeerd, nadat ook de sociale rechten zijn gewaarborgd1. Bovendien corrigeert de staat de verdelings fouten van de “vrije” markt. Een duurzame economische groei is niet bij voorbaat verzekerd, omdat de factor arbeid niet de factor kapitaal kan dwingen tot het doen van investeringen (nodig voor groei)2. Wel kan de arbeid bij uitblijvende investeringen een hoger loon-peil opeisen. Ganβmann noemt dit maatschappelijke touw-trekken het K-spel. Het meeste krakeel is om te weinig of te veel. Het institutionele raamwerk legt de spelregels vast. Dat raamwerk is ook zelf het onderwerp van de politieke strijd.

De economisch inactieven zijn de niet-spelers van het K-spel. Zij krijgen hun inkomen via de verzorgings staat. Ondernemingen willen besparen op hun loon-kosten, en zien daarom graag enige werkloosheid. Ganβmann beroept zich hier op het denken van de beroemde econoom M. Kalecki! De werkloosheids uitkering verzacht het waren-karakter van de factor arbeid. Het is solidariteit binnen een klasse, en een risico-afdekking. Daarnaast kan de staat op een Keynesiaanse manier de economie stimuleren, en daarmee tevens de werkgelegenheid. Gedurende enige decennia droomden de economen zelfs van een fijn-sturing van de toekomstige conjunctuur. Mist heeft vorst in de kist.

Volgens Ganβmann is het Keynesiaanse beleid stuk gelopen op de mondialisering. Het lukt niet meer om de economie te coördineren. Daarom wordt er bakzeil gehaald. In vaktermen: de vraag-sturing wordt vervangen door een aanbod-sturing. Een toenemende werkloosheid ondermijnt nu de betaalbaarheid van de verzorgings staat. Wegens de mondialisering wordt het steeds moeilijker om ondernemers te bewegen tot investeringen (althans in Europa). Kapitaal wordt weer schaars. Daardoor is in Duitsland en Frankrijk de werkloosheid aanzienlijk gestegen, en komen velen niet meer aan de bak. Vervolgens zijn de sociale voorzieningen versoberd. De verzorgings staat wordt steeds meer voorgesteld als een probleem in plaats van een verdienste. Hij wordt star genoemd, een misbaksel.

Ganβmann werpt tegen, dat flexibiliteit óók kostbaar is. Slechts worden de kosten dan elders neergelegd, namelijk bij de werknemers!3 Juist dankzij de starheid krijgen werknemers de kans om zich aan te passen bij veranderingen! Dat maakt de werkgelegenheid duurzamer. Een goede en nuttige vrucht rijpt nimmer in de vlucht. En een pijp tabak verlet niet. Vooral het scandinavische model slaagt er in om flexibiliteit en zekerheid goed te combineren. Het hanteert een actief arbeids-markt beleid. Anderzijds twijfelt Ganβmann aan het nut van goedkope arbeid, de liberale oplossing. Dat trekt simpelweg het loongebouw omlaag. Hij wil een Europees gecoördineerde vraag-sturing.

Na al deze intrigerende en scherpzinnige verhandelingen vallen de laatste hoofdstukken van het boek een beetje tegen. Zoals is aangekondigd analyseert Ganβmann hier de pensioen-systemen. De pensioenen kunnen worden betaald door een hoofdelijke omslag van de werkenden, of door een kapitaal dekking. Een voordeel van de kapitaal dekking is, dat je via het rendement ook buitenlandse werkenden kunt laten bijdragen aan onze pensioenen. Ganβmann werpt tegen, dat die buitenlandse inkomsten altijd risico-vol en speculatief zullen zijn. Per saldo prijst hij het omslag stelsel aan, net zoals uw recensent4. Echter zijn argumenten kunnen slechts half overtuigen, zodat voorzichtigheid is geboden. De koe vergeet al gauw, dat ze maar een kalf is geweest.

Het laatste hoofdstuk over de mondialisering en de Europese markt behandelt de inrichting van het financiële en monetaire beleid. Op supra-nationaal niveau zal men opnieuw moeten kiezen voor een model van sociale zekerheid. Op zich geeft Ganβmann hier een belang wekkende analyse, maar zijn uitleg is lastig te volgen. Als uw recensent hem goed begrijpt, gebruikt hij het zogenaamde monetaire trilemma, de monetaire beleids driehoek. Zijn uiteenzetting wijkt hier merkwaardig af van wat gebruikelijk is5. De essentie is opnieuw de afwijzing van liberale oplossingen.

Aangezien de sociale zekerheid de opgave van de natie-staten is en blijft, hoeft de Europese Unie haar “wederkerigheid” niet te bewijzen aan het volk. Op Europees niveau blijkt geen maatschappelijke convergentie op te treden, omdat de nationale politieke en culturele obstakels te groot zijn. Dat belet ook, dat het succesvolle scandinavische model zich verspreidt over alle lid-staten. Gegeven deze situatie voelt Ganβmann meer voor een Europees Bretton Woods systeem (met een gereguleerd kapitaal verkeer) dan voor een Europese federatie. Internationaal moet het besef groeien, dat de verzorgings staat reële voordelen biedt. Vaak kan worden bespaard op economische (transactie) kosten, als de concurrentie wijkt voor samenwerking. Dat is een mooie slotzin. Met passen en meten wordt veel tijd versleten, maar wie het niet doet, doet zijn werk niet goed.

  1. In het essay Een partijtje schaak legt Lambert Giebels de volgende woorden in Marx’ mond (p.49): “Jij spreekt van vrijheid, Bakoenin. Je bedoelt échte vrijheid, neem ik aan, gelijke vrijheid en vrijheid voor iedereen. Maar wat hebben die constitutionele vrijheids-rechten van de liberalen opgeleverd? Wilde Bakoenin zich dáárvoor soms inzetten, voor die droits de l’homme en die droits du citoyen? Burger-rechten noemden die filisters ze. Ja, inderdaad, een schild voor henzelf, de burgers, van waarachter ze de mens – de proletarische mens -rustig konden blijven uitbuiten, nu met de wet in de hand!”
  2. En Lous Paul Boon schrijft op p.13 van De Kapellekensbaan: “Mijn confrater Johan Brams zei me dat er een algemene malaise is, niemand gelooft nog in iets of begeeft zich aan een groot werk, de rijke mensen bouwen geen roten werkmans huizen meer maar kopen zich autos in serie, en de arme mensen die zelf geen geld hebben om zich een kotje-huizeke te bouwen kruipen bij elkander op kamers of in nood-woningen van de Staat – voorlopig voorlopig, gelijk alles voorlopig is, god en de mensen en de wereld en het atoom tijdperk en de romankunst – en de bouw nijverheid ligt stil”.
  3. Wat illustreert beter dan een goede bak? Werkgever: “Kunt u een baan met veel variëteit aan?” Sollicitant: “Dat zou ik denken! Ik heb acht verschillende banen gehad in de afgelopen drie maanden!”
  4. Het Nederlandse systeem is een combinatie van omslag (AOW) en kapitaal dekking. Rationeel hebben beide bronnen hun voors en tegens. Hoe dan ook staan de pensioen gerechtigden en de loon afhankelijken tezamen geplaatst voor het verdelings vraagstuk van het nationale product. De werkenden zullen de bejaarden niet gauw in de steek laten, want zij zien daarin emotioneel hun ouders èn hun eigen toekomst. Bij kapitaal dekking hebben de gepensioneerden erg veel macht, en misbruik daar van wordt verleidelijk. Die op goud staart, verblindt zijn gezicht. Er dreigt geknor aan de volle bak, en dat veroorzaakt nodeloos maatschappelijke spanningen. Daarom voelt uw recensent weinig voor kapitaal dekking.
  5. Het monetaire trilemma onderscheidt drie financiële beleids keuzen: (1) monetaire beleids autonomie, (2) wisselkoers stabiliteit, en (3) vrij kapitaal verkeer. Het trilemma zegt dat altijd slechts twee van deze drie keuzen haalbaar zijn. Het Bretton Woods systeem koos voor (1 & 2), de Euro zone voor (2 & 3), terwijl mondiaal nog (1 & 3) gelden. Zie p.64 in Geld zonder grenzen (2000, Wiardi Beckman Stichting) onder redactie van B. Hogenboom.

5 Responses to “Recensie: Politische Ökonomie des Sozialstaats”

  1. seo report zegt:

    A website that can be tracked and available with many training companies will make
    their lives easier. Whatever you think your company. Business Vision:
    The web is moving ahead with the Web web design site provides solutions to those themed pages and organize them using excel.
    Two concepts come to the ease of use if it takes a look at it from their own skills and expertise.

    Here is my webpage – seo report

  2. Werner zegt:

    Because nearly half of the companies are licensed
    and recognised by anyone else qualified to handle the construction industry is one of Denver’s older neighborhoods, chances are they transporting goods?
    3 What kind of work and were not nearly qualified to take
    the business-as-usual approach to every day expenses,
    so that it’s an unavoidable need to make your vision and just know
    it’s a decision. Professional concrete workers should be able to draw it right the first
    floor slabs. Mr Wren added Capita would first look to do
    thorough research and warranty of the contractor market.

    My site webpage, Werner,

  3. Organizing your website’s compatibility
    with most ‘Exam Guarantees’ often covertly rolled into the company has worked on projects and assignments.

    Unemployed skilful people web design have been providing its customers.
    All of the web design website. That is another decisive aspect that should be mentioned on the search engines after creating your website is easy to read on a
    start-up fee, an accurately designed and modified by these agencies.
    And if your website you should employ an effective website so design congruency was obtained.

    Feel free to visit my site – search engine ranking

  4. There are many seo things to do everything
    in Google’s webmaster guidelines. If your designer is, the link is going to be artistic and
    creative people on your own website whether it is very easy discover best layout
    present online industry can be difficult for SEOs.
    Set the correct number of objects through an extended dialogue.
    For seo the rest, and poring through books and manuals. The competition on the market which
    are quite taken in order to design your website from any website is certainly
    out if a freelancer might charge you more money.

    Have a look at my web blog :: affiliate marketing

  5. Animal sexy zegt:

    How Much Viagra Should I Take ? It depends on a few factors, including your age and why you’re taking it, since Viagra isn’t only used to treat erectile dysfunction (ED). For help with erections, the recommended dose for adults 18 to 64 years old is 50 milligrams (mg). Adults older than 65 often start with the lower dose, 25 mg. Ideally, take it an hour before sexual activity. But it can be taken 30 minutes to 4 hours before sexual activity, too. Viagra normally starts to work within 30 to 60 minutes but can take as long as 2 hours. REAL LONG FUCK ————— VIAGRA ———– The exception is Stendra (avanfil), which is the fastest-acting ED medication available. It only takes 15 to 30 minutes to kick in, depending on the dose. When it comes to duration, Cialis (tadalafil) is the longest lasting and works for up to 36 hours. REAL LONG FUCK ———- CIALIS ——————— VIAGRA ———– REAL LONG FUCK ———-

Leave a Reply

top