De ellende in Spanje kan deels wel degelijk monetair worden opgelost.
Spanje zit zwaar in de problemen. De werkloosheid heeft een onacceptabel niveau van 26% bereikt – en stijgt alleen maar sneller (grafiek 1).
Grafiek 1. Werkloosheid in geselecteerde Eurolanden, 1992-november 2012
Bron: Eurostat
Het voorgeschreven medicijn: bezuinigen, mensen uit hun huis zetten, ontslagen, flexibilisering van het ontslagrecht, lagere lonen en meer ontslagen. Overigens is een van de redenen waarom de werkloosheid in Spanje nu sneller stijgt juist flexibeler ontslagrecht, wat leidt tot “The paradox of flexibility“: meer arbeidsmarktflexibiliteit leidt tot meer ontslagen, lagere inkomens, minder vertrouwen en meer tegenspoed. Zie hier voor het tamelijk eenzijdig op ‘arbeid’ gerichte gebruik van de term flexibiliteit door economen – je zou er aan kunnen denken om bijvoorbeeld ook private schulden flexibeler te maken. En dat is precies wat nodig is. En wat eenvoudig kan, ook in Spanje. Natuurlijk, een land ontkomt niet aan een bestedingsbeperking bij een tekort op de lopende rekening van rond de 15% van de totale productie – maar dat tekort is al grotendeels verdwenen. En het ineenzakken van de bouwzeepbel was onvermijdelijk en daaraan gekoppeld een verlies van ruwweg 2,5 miljoen banen in de bouw en aanleverende sectoren was onvermijdelijk – maar die zeepbel is ondertussen al ingezakt. Wat nu? Nog meer ontslagen en bestedingsbeperking en nog minder werk? Of minder zinloze schulden, die rigide relicten uit een tijd toen het prijsniveau (inclusief woningprijzen) in Spanje veel hoger lag dan nu? Dat laatste dus. TIAA: there is an alternative. Er is wel degelijk meer aan de huidige crisis te doen dan enkel maar saneren. En ook op de korte termijn, anders dan nu vaak gesteld wordt. En daar is ook een morele basis voor (dat schijnt momenteel belangrijker te zijn dan 26% werkloosheid: je morele gelijk halen). Want:
* De bouwzeepbel heeft niet alleen zinloze vliegvelden en andere megalomane projecten in Spanje opgeleverd
* De bouwzeepbel heeft ook een zinloze, megalomane omvang van het bankwezen met zich meegebracht
* En gekoppeld daaraan een zinloze, megalomane omvang van de private schulden
* Wat veel te maken had met het falen van het Europese systeem van centrale banken
Of, zoals twee Groningse economen, Brakman en Garretsen, vandaag in de Volkskrant stellen (‘vet’ toegevoegd): “De speculatieve huizenzeepbel in Spanje had voorkomen kunnen worden als de Spaanse centrale bank in samenspraak met de ECB eerder had ingegrepen met kredietbeperkingen“. “As is verbrande turf”, zeggen ze in Groningen natuurlijk ook, over dit soort uitspraken, “hadden we maar…”. Maar er zijn wel degelijk ‘prudentiele’ systemen denkbaar waarbij de monetaire (i.e. op geldschepping gebaseerde) kredietverlening die de basis is van ons geldsysteem op de woningmarkt minder snel zou hebben geleid tot speculatieve land- en woningprijsstijgingen. Sterker: die waren er. We hebben ze alleen overboord gegooid, in de periode 1992-2008. Daarnaast: een de cruciale economische indicator die door de ECB gevolgd wordt, de groei van de geldhoeveelheid, liep in de zeepbel-jaren totaal uit de hand en bereikte, juist door de Euro, recordniveau’s (grafiek 2, hier eerder al gepubliceerd maar zeer belangrijk). De Ierse geldgroeigegevens laten zien dat dit sterk samenhing met de bouw- en woningprijszeepbel. De ECB wist dit, natuurlijk, maar liet na hier beleid op te voeren, in slaap gesust door neo-liberale economische ideeën die aangaven dat de particuliere sector zelf wel voor evenwicht zorgt wat betreft schulden en lopende rekeningen, als de inflatie maar stabiel en laag is. Zie, uiterst expliciet de autobiografie ban Alan Greenspan.
Grafiek 1. Geldgroei in de Eurozone en geselecteerde Eurolanden, 1981-2012
Bronnen: ECB, Central bank of Ireland, Griekese centrale bank, Bundesbank.
Samengevat: we hebben er met zijn allen een monetair zootje van gemaakt.
Dit valt deels ook samen monetair op te lossen. Het Europese Systeem van Centrale Banken kan vouchers uitgeven, op zijn minst aan mensen die uit hun huis worden gezet, waarmee deze mensen hun (zinloze) schulden aan (zinloze) banken kunnen aflossen. Niet dat alle bancaire activiteiten zinloos zijn – maar een deel wel. De Ierse Centrale Bank heeft de eerste mini-stapjes op deze weg al gezet. En hier kunt u de informatie van de Ierse Centrale Bank vinden over het pijlsnel toenemende aantal huizenbezitters in Ierland dat fors achter is met het betalen van zinloze schulden, wat de economie natuurlijk in een wurggreep houdt.
Wat mij betreft wordt een dergelijk Voucher-systeem echter veel uitgebreider ingevoerd. We moeten vooruit, as is verbrande turf, het heeft geen zin ons vast te klampen aan schulden uit een inflatoir verleden. Let op: het gebruik van deze vouchers leidt netto niet tot extra betalingsmiddelen, omdat het aflossen van de schulden gepaard gaat met het vernietigen van de vouchers. Uiteraard betekent gebruik van zulke vouchers dat de banken minder rente-inkomsten zullen krijgen, in de komende jaren. Een goede zaak – de bestedingen zijn namelijk te laag, mede door de problemen die huishoudens met de rente hebben. Zie weer de Ierse gegevens. De banken hebben dus nog heel wat ‘right sizing’ te doen, hier een aardig stuk, ondertussen alweer uit 2009, van voormalig IMF topeconoom Simon Johnson waarom dat zo snel mogelijk moet gebeuren. Wat is tenslotte belangrijker voor een economie: zinloos grote banken of financieel gezonde huishoudens? O, en wist u dat de Spaanse export de afgelopen tien jaar sneller gegroeid is dan de Duitse?
Pefrect answer! That really gets to the heart of it!
things in future rather than just alluded to them, it does your credibility no good when some of us are trying to use your fantastic work as references for our own work to try and inform our local communities about peak oil.
Uma das melhores coisas que podemos fazer (quando há possibilidades para tal…) é viajar. Lá por fora, cá dentro e…ao nosso interior.Viajar é uma fonte de conhecimento dos outros e de nós próprios.Hoje viajei até este blog e não dei o tempo por mal empregue.