ASSET-BASED KEYNESIANISME
Door Emil Bakkum
Sinds de tachtiger jaren van de vorige eeuw zijn de westerse landen op zoek naar een duurzaam economisch model. Hoewel er intussen hele bibliotheken zijn gevuld met geschriften over de mondialisering, moet ik toegeven er zelden wijzer van te worden. Tot de weinige wel excellente boeken reken ik zeker "Zukunft des Finanzmarkt-Kapitalismus" van Joachim Bischoff (2006, VSA-Verlag). Zie hier. Bischoff geeft overtuigende redenen voor de bankencrisis, twee jaren voordat die werkelijkheid werd in de Grote Mondiale Recessie. In deze column vat ik het uitstekende betoog van Bischoff kort samen, en zet er daarna enkele kanttekeningen bij.
In de negentiger jaren zocht het westerse bedrijfsleven naarstig naar nieuwe activiteiten. Men ging zich massaal en met hoge verwachtingen wijden aan de ontwikkeling van ICT toepassingen. In de VSA leidde dit tot de welbekende dotcom bubbel, die in 2000 leegliep. Intussen hadden de beleidsmakers echter een nieuwe wijze bedacht om de economie te stimuleren, te weten het "asset-based (eigendom-gedreven) Keynesianisme". Bischoff wijdt zijn boek vooral aan dit thema.
Het asset-based Keynesianisme is een soort piramidespel, dat speculeert op de waardestijgingen van eigendom. Het beleidsmiddel is tot 2008 toegepast op eigendomstitels, zowel van aandelen als onroerend goed. De beleidsmakers stimuleren de vraag naar huizen en ondernemingen door extra geld in omloop te brengen. Dit geld heeft de vorm van goedkope kredieten. De hierdoor gewijzigde vraag duwt de prijzen van huizen en ondernemingen omhoog, en dan ontwikkelt zich een zelfversterkende dynamiek. De eigenaren menen immers, dat zij rijker zijn geworden, en nemen meer krediet op, met hun fictief gewijzigde rijkdom als onderpand. De vraag en de prijzen worden nogmaals opgejaagd. Er onstaat domweg een spiraalbeweging. De huizenprijzen in de VSA bleken daadwerkelijk in acht jaren tijd te verdubbelen. De financiële wereld beschouwt de stijging van de prijzen niet als een inflatie, maar als een realistische opwaardering. Aangezien de materiële productie in deze tijd niet buitensporig meegroeit, moet tenslotte deze prijsexplosie ontaarden in een leeglopende bubbel. Men gaat weifelen. Dat gebeurde dan ook, in 2008, eerst in de VSA, en later ook in de Europese landen.
Natuurlijk kan een speculatief spel eindigen in een zachte landing op het groen. Het risico van een crisis is evenwel levensgroot. Hoe kan het dan, dat veel wijsneuzige deskundigen tot het bittere eind blijven volhouden, dat er voor 2008 geen bubbel waarneembaar was? Via internet ontdekte ik over deze merkwaardige blinde vlek een door Shahin Kamalodin in januari 2011 geschreven notitie, in opdracht van de Rabobank. De titel is, zeer toepasselijk, "Asset bubbles, financial crises and the role of human behaviour". Zie hier.
Kamalodin wijt crises vooral aan menselijk gedrag (p.13): "We all ignore the historical experience that all skyrocketing asset prices eventually succumb to the laws of economic gravity". Waarom zijn wij zo dom? Volgens Kamalodin omdat (p.12) "we do not want to miss the train to prosperity even if we are aware that there is a chance that it might blow up in one of the next stations". Hij onderwijst ons over het kruis, dat wij met ons meezeulen (p.18): "Financial crises will always be with us. This is because we (1) do not have limitless knowledge and information, (2) are by nature optimistic, overconfident and greedy, and (3) hate to be the only suckers".
De analyse van Kamalodin is op een verrassende wijze eerlijk. Zeker, in een anders wei staat het vetste vee. De zondige afgunst op eigendom zal in het menselijke geslacht vast wel wijdvertakt zijn. Toch vraag ik persoonlijk mij af of het menselijke wezen van nature werkelijk aan de volle bak knort. Het zou ook kunnen, dat alleen de ethiek binnen de besluitvormende instituties niet deugt. De rationaliteit lijkt er tenminste helemaal te zijn verdwenen. Als instituties steeds proberen om de prijzen van eigendomstitels op te drijven, dan weet tenslotte niemand meer, wat ze (ik bedoel hier de eigendomstitels) feitelijk waard zijn. En zonder vertrouwen is er ook geen handel. Aan stoorzenders moet je dus tot (vrijwel) elke prijs de toegang tot het systeem verweigeren. Juist daarom is de steun voor inflatiebestrijding onder de monetaire autoriteiten normaal zo wijdverspreid.
De wijsheid van Kamalodin houdt ons meer dan eens een pijnlijke lachspiegel voor. Het verwonderde mij altijd, dat rond 1990 zeven van de elf "grootste" ondernemingen Japans waren. Kamalodin constateert wat triest, dat tegenwoordig van al die rijkdom alleen ons aller Toyota is overgebleven. De toenmalige instemming met het Japanse model was evenzeer een fata morgana als later die inzake de bancaire producten. We zijn in de tachtiger jaren werkelijk ergens de weg kwijt geraakt.
Uitermate interessant bericht! Ik kan zeggen dat ik dit niet verwacht had met deze woningmarkt! Bestaat er een manier om me aan te melden voor deze berichten?