Jurgen Stark is bang voor inflatie. Ik niet – maar ik ben wel bang voor deflatie.
Volgens Jurgen Stark, voormalig directielid van de ECB, moeten we uitkijken voor inflatie, gezien een interview in het Duitse Handelsblatt (en ja, natuurlijk weet ik wel dat Jan-Kees geen Duits kent):
„Historisch wissen wir, dass jede besonders starke Expansion der Zentralbankbilanz mittelfristig zu Inflation führt“, so Stark. In den Rohstoff- und Vermögenspreisen schlage sich die üppige Liquiditätsversorgung bereits nieder. Die Bilanzsumme der EZB wird vor allem durch die Liquiditätshilfen für angeschlagene Banken des gemeinsamen Währungsgebiets aufgebläht und hatte jüngst die Drei-Billionen-Grenze überschritten. Zugleich unterstützte Stark die Forderung von Bundesbankpräsident Jens Weidmann, rasch über ein Ausstiegskonzept aus den Notmaßnahmen nachzudenken. „Eine Zentralbank muss immer, gerade bei diesen Nicht-Standard-Maßnahmen, den Ausstieg in verschiedenen Szenarien mit durchdenken“, erklärte Stark. Nötig sei auch eine Debatte über die überbordende Größe des internationalen Finanzsektors. Die Dimension des Sektors „ist ein Punkt, der in seiner Bedeutung für unsere missliche Situation noch nicht von allen verstanden wird“, kritisierte Stark.
Heeft Stark gelijk? Draghi zij dank is de balans van de ECB met 3 biljoen “aufgebläht”, anders zou de situatie in de EU nog veel, veel erger zijn geweest. Maar zelfs dan – meer geld op de balans van de banken betekent niet direct ook meer geld in omloop – en de hoeveelheid geld in omloop ontwikkelt zich beneden peil (Eurozone) of dramatisch (Griekenland, zie grafiek beneden).
Grafiek 1. Geldgroei in de Eurozone (streefwaarde ECB is 4,5%).
En moeten we wel bang zijn dat meer geld nu tot inflatie leidt? Na wat internetgezoek heb ik wel een aantal artikelen kunnen opduikelen die aangeven dat er een verband tussen tussen een sterke groei van de M-3 geldhoeveelheid en de inflatie (maar zie ook dit citaat: “Short to medium-term fluctuations of money growth with cycles of up to about 8 years were found to be insignificant for inflation” terwijl het verband na de mini-crisis van 2001 duidelijk verdwijnt). De artikelen betreffen een economie die min of meer op capaciteit is, en niet een economie die zoals nu ver onder niveau presteert – wat betekent dat de relatie tussen geld en inflatie nu een heel andere is. Los daarvan: artikelen over de balans van de centrale bank en inflatie? Ik kon ze zo snel niet vinden. Stark geeft in ieder geval niet aan waar zijn wijsheid vandaan komt. Zorgen zijn terecht: geld dat de banken extra geleend hebben wordt nu door de banken gebruikt en in bijvoorbeeld de ‘carry trade’ gestoken, kortdurende beleggingen in valuta, aandelen en dergelijke of aankopen van obligaties van probleemlanden. Daardoor stijgt de prijs van deze zaken – echter, gezien de nog steeds zeer moeizame ontwikkeling van de geldhoeveelheid in de Eurozone leidt het momenteel niet tot nauwelijks tot een groei van de geldhoeveelheid. En het opkopen van obligaties van probleemlanden moet gewoon gebeuren, de rente moet tenslotte omlaag! De ‘carry trade’ leidt inderdaad tot inflatoire prijsstijgingen – maar niet van het consumentenprijspeil waar Stark het over heeft. En zelfs al zou het geld nu wel in leningen aan bedrijven en consumenten worden gestoken – dan nog zou dit op zijn best de huidige daling van de inflatie vertragen. Noch de prijzen van huizen noch de lonen tonen op dit moment tekenen van overspannen prijsstijgingen – het inflatiegevaar (voor zover dat een gevaar is) is beperkt. In economentaal: tijdens de herstelperiode na een recessie is het, tenzij het herstel te lang op zich laat wachten, normaal dat de economische groei een tijdlang boven de trendmatige groei ligt zonder dat dit tot inflatoire spanningen leidt.
Ten tweede: de geldgroei in Europa is op dit moment niet hoog. De geldgroei in Europa is laag en ligt al drie jaar duidelijk onder de streefwaarde van de ECB. Nu is zo’n streefwaarde redelijk onnozel (zelfs de bedenker ervan, Milton Friedman telde in 2003: “The use of quantity of money as a target has not been a success. I’m not sure that I would as of today push it as hard as I once did.”). Een Centrale Bank kan de geldhoeveelheid nauwelijks beinvloeden. Dat gezegd zijnde kan natuurlijk wel gesteld worden dat een lage geldgroei (en dus weinig op krediet gebaseerde bestedingen) niet goed is voor het economisch gebeuren, in tijden zoals de huidige. Geld moet rollen, voor bedrijven en consumenten. En dat moet niet gebaseerd worden op onhoudbare schuldgroei – maar het tegenovergestelde is ook niet goed. En op dit moment hebben we te maken met het tegenovergestelde.
Ten derde (en dat is waarschijnlijk de crux van de zaak): Stark bekijkt de zaak vanuit Duits perspectief. En dan vallen zijn stellingen te begrijpen. Echter, in Ierland en Spanje en Italie daalt de geldhoeveelheid, in Griekenland zelfs met een ongehoorde snelheid van 17% op jaarbasis (M-3 zonder chartaal geld). Het grote gevaar is niet inflatie, het grote gevaar (maar het is al te alat) is de totale ineenstorting van de zuidelijke economieen, omdat men niet wil beseffen dat de werkelijke crisis daar op dit moment puur en zuiver van monetaire aard is. Om Friedman nogmaals te citeren:
“I know of no severe depression, in any country or any time, that was not accompanied by a sharp decline in the stock of money and equally of no sharp decline in the stock of money that was not accompanied by a severe depression.”
Al met al: Stark had zijn huiswerk beter moeten doen.
(met dank aan Erwan Mahe voor de citaten)
Verdomme Merijn. Ik heb er ook net een stukje over geschreven!
Die eeuwige discussie ook over inflatie/deflatie, maar jullie zitten beide verkeert.
Inflatie = vergroten van de geldhoeveelheid, en niet een gevolg daarvan!
Als je inflatie gaat proberen te meten aan prijzen, dan doe je geen zuivere meting en is het resultaat nietszeggend. Nietszeggend omdat er veel factoren zijn die de prijzen beïnvloeden. Ja zelfs prijzen beïnvloeden de keuzen van mensen en dus de prijzen!
En aangezien officiële instanties inflatie op basis van prijzen meten en dan ook hier op nog correcties uitvoeren op basis van de modellen die veranderende wensen proberen te neutraliseren, komt daar altijd veel te lage onzin uit.
En na jaren van inflatie door het aangaan van schulden, moeten die schulden (= sterke inflatie) dus geneutraliseerd gaan worden (= deflatie). Er is een terugval van consumptie omdat de naar voren gehaalde consumptie immers al genuttigd is en er geen productiviteitsstijging voor in de plaats is gekomen om deze op peil te houden. En dus dalen sommige classen van prijzen terwijl anderen juist stijgen. Maar is dat dan deflatie of inflatie? Nee dus, maar gewoon een ander gebruik van geld in het systeem!
Pas als er over het hele geldsysteem genomen minder geld bestaat is er sprake van deflatie. Maar het tegenovergestelde gebeurt, uitstaande schulden worden massaal verschoven naar anderen (gesocialiseerd) en nieuwe schulden worden aangegaan. Niet door Jan met de pet, nee de grote instituten en landen.
Dat geld word gebruikt, en is dus in omloop, zij het ergens anders dan waar gemeten wordt, en dus is er inflatie. Of Jan met de pet er NU iets van ziet via prijzen in de winkel, doet er niet toe.
Tenzij je de mening zoals overheden bent aangedaan dat de bevolking gewoon altijd (in goede en slechte tijden) net rond een vaste levensstandaard moet leven ongeacht hun productiviteit. Zo’n iets als de van de ECB die prijsstabiliteit nastreeft door enkel de rente en het uitstaande geld te manipuleren. Gewoon klein houden van de bevolking dus, crimineel!
Monetair stimuleren, wat nu dus gebeurd, is niets anders dan een verdoving en als die is uitgewerkt slaan de prijsstijgingen bij gelijke productiviteit keihard toe.
En wees eerlijk, iedere burger zit te wachten op echte prijsdalingen waar het hemzelf betreft. Maar de overheden en de centrale banken doen dus alles om dat te voorkomen!
Beste Peter,
na de hyperinflatie in Duitsland van de jaren twintig steeg de geldhoeveelheid, toen het prijspeil weer gestabiliseerd was, tot het viervoudige. Zonder dat dit invloed had op de prijzen. Wat aangeeft dat de relatie tussen ‘geld’ en ‘prijzen’ niet stabiel is. En op dit moment is het volgens Draghi, president van de ECB (maar niet volgens zijn voorganger Trichet en zijn maatje Stark)zo dat er ‘geldschaarste’ is, net als in Duitsland na de hyperinflatie (toen mensen weer geld durfden te sparen). Ik denk dat hij gelijk heeft – de banken durven geen geld meer uit te lenen en dergelijke. Daarnaast weet ik dat negentiende eeuwse economen met ‘inflatie’ een stijging van de geldhoeveelheid bedoelden. Tegenwoordig wordt de term gebruikt voor het stijgen van het ‘algemene prijspeil’ – een begrip waar je overigens inderdaad over kunt debateren.
Prijzen worden door meer zaken beïnvloed dan de geldhoeveelheid, dus hoe kun je op basis van de door jou beschreven situatie concluderen dat “de relatie niet stabiel is”?
Uiteindelijk beschikt “iemand” over dit extra kapitaal en zal het uiteindelijk ergens voor gaan gebruiken. Wat je dus wel zou mogen concluderen is dat “de relatie niet direct is en er kunnen jaren overheen gaan”.
Dat de relatie er wel, is onmiskenbaar omdat prijs nu eenmaal door vraag/aanbod verhoudingen bepaald wordt en geld een universeel ruilmiddel is. Volgens mij is er geen economische leer die het principe van vraag en aanbod niet onderschrijft. Het is dus erg opmerkelijk dat er dan zijn die het niet consequent toepassen.
Hierop concluderend wil ik dus aangeven dat als je vraag/aanbod en de prijscurve als bewezen acht, je ook bewezen moet achten dat meer geld+krediet in een systeem betekend dat er inflatie is. Dit niet erkennen is een vorm van cognitieve dissonantie of het willekeurig toepassen van principes.
Ik wil nog even ingaan op wat we de afgelopen decennia hebben meegemaakt:
Burgers die een hypotheek namen en via het fractioneel bankieren van de commerciële banken dus krediet (dus geen bestaand geld) in omloop brengen. Dit werd gelijk opgemaakt en dus ging het meteen de prijzen beïnvloeden. Dit hebben we massaal gezien bij het begin van de huizenzeepbel met geld (en loon) inflatie percentages van boven de 10% per jaar.
Hetzelfde gebeurd als overheden schulden aangaan bij commerciële banken, bijvoorbeeld om grote economische stimulering programma’s uit te voeren. Dat geld gaat bijvoorbeeld naar inkomen voor ambtenaren en belastingkorting voor begunstigden. Hie hebben dan een geldstroom die ze anders niet hadden en geven dit uit. Dit is een iets langzamer mechanisme, maar converteert het nieuwe geld ook vrij snel naar prijsinflatie.
Weet je dat overheidsobligaties door banken als risicovrij en dus puur bezit in de boeken mogen staan? Dit zou je aan het denken moeten zetten! Ze kunnen dus nieuw geld nemen met slecht bestaand onderpand bij de ECB. En het geld vervolgens bij overheden wegzetten als 100% gegarandeerd bezit. En dit bezit kan dan ook weer als onderpand gebruikt worden bij de ECB voor nog meer nieuw geld!
Daarmee versterk je de balans nogal op basis van duidelijk als onjuist bewezen aanname dat een overheid goed voor zijn geld is. Kortom, wat de ECB doet is massaal boekhoudfraude door banken stimuleren, waardoor er geen sanering kan plaatsvinden. De slechts mogelijke keuze dus, enkel om tijd te kopen voor de politiek om eens met een breed geaccepteerde oplossing te komen.
De enige gezonde oplossing is in ieder geval een flinke recessie waarbij alles wat niet had gekund onder gezonde omstandigheden, gesaneerd wordt. Kortom verliezen moeten eens een keer genomen worden en er moet geaccepteerd worden dat een deel van onze welvaart in het verleden geleend is van het heden en de toekomst.
Een deel van dit proces zie je al in Zuid Europa omdat het niet (meer) tegen te houden is. Het extra geld van de ECB vertraagt de directe sanering in het midden en noorden…vooralsnog. Slechts uitstel van executie natuurlijk en ondertussen kunnen de baken en overheden de verliezen lekker afwentelen op de burger. Je zou een veel grotere storm van kritiek moeten horen op de ECB, het is nu al erg laat. Zo zijn de slechte kwaliteit onderpanden die de ECB geaccepteerd heeft uiteindelijk door de bevolking gedekt en die draait dus OVERAL voor op, terwijl de boeven de dans ontspringen!
Behoorlijk misselijkmakend dus!
Terug naar de burger:
De houding van de burger en andere spelers is hierdoor veranderd. Omdat die geen groei meer zien en dus een rem op de met krediet gefinancierde uitgaven zet. Gevolg is dat die economische activiteiten die voorheen zo floreerden op basis van beloften en nog niet gerealiseerde productie het moeilijk krijgen. Dit beïnvloed de prijzen natuurlijk, maar is nog geen echte deflatie of beter beschreven “desinflatie”.
Ook prijzen van goederen zoals huizen dalen omdat de vraag uitvalt en de prijzen niet meer in balans zijn met de werkelijke capaciteit van mensen om krediet te krijgen.
Zie het als volgt:
Na inflatie van een geldhoeveelheid X, naar 10X, zal na afbetalen de hoeveelheid terug vallen naar X. Dit is desinflatie omdat je nooit onder X kan gaan. Zou je dat wel kunnen dan is er pas sprake van echte deflatie die echte schade doet aan de economie.
De oorspronkelijke hoeveelheid geld blijft bij desinflatie dus altijd aanwezig! Wat de ECB nu doet is de oorspronkelijke hoeveelheid geld vergroten! Wel, als dat geen inflatie is, dan kun je net zo goed beweren dat inflatie niet bestaat!
Verder denk ik dat je voorbeelden die je in het artikel aanhaalde over de zuidelijke eurolanden, het omdraaien van oorzaak en gevolg is.
Die landen hebben in het verleden, economisch gezien onterecht een stijging van de geldhoeveelheid in hun economie gekregen. In het geval Griekenland was er duidelijk sprake van fraude en corruptie, maar veel mensen daar ontleenden wel hun economische bestaan eraan en handelde op basis van die vermeende realiteit.
Nu men door de mant is gevallen komt de correctie. Dan ga je natuurlijk een keiharde recessie krijgen. Eigenlijk was die er in economische zin al jaren, ook toen het nog goed leek te gaan. Maar dat kwam dus enkel door die fraude die een constante stroom goedkoop geld naar het land mogelijk maakte.
Men leefde dus van geleend geld en geld verruiming gaat daar geen verandering in aanbrengen. Herstructureren is pijnlijk en totdat die compleet is en er sprake van een evenwicht tussen economische waarde en welvaart zal men het met een veel lagere levensstandaard moeten doen.
Triest is het wel, omdat de schulden ook nu nog te groot zijn om te dragen. En de architecten van de fraude zijn er met miljarden euro’s vandoor. Na de lusten van de fraude, nu de lasten voor iedereen.
Wat ik dan weer vervelend vind zijn de gevallen die zeer zwaar geprofiteerd hebben en nu voor de meeste onrust zorgen. Zij gaan er in de nieuwe situatie immers het zwaarst op achteruit! Zo heb ik gelezen over spoorweg personeel dat 3 maal het salaris ontvingen dan gelijk werkenden in Duitsland. En dan mag je aannemen dat de productiviteit van de duisters stukken beter was.
De aanpak van de crisis is dan ook totaal verkeert. Ze hadden de complete Griekse elite op moeten pakken en financieel uitkleden en daarna het gevang in. En daarna pas hervormen, maar nu voelt de gewone griek alsof zij all schuld krijgen van wat er mis is gegaan, en dat roept natuurlijk zeer veel weerstand op.
Dit kan de verhoudingen in Europa nog decennia beïnvloeden, in negatieve zin!
Zeker leerzaam artikel! Ik moet zeggen dat ik dit niet zag aankomen met de huidige woningmarkt! Bestaat er een manier om me aan te melden voor deze berichten?